1.     Cảm xúc của anh Truongluu Caolao

Chiều buông. Mây mù ảm đảm, bí hiểm. Sương giăng lãng bãng.

Mặt hồ thả mình lặng sóng cố xóa đi nhưng gì đang thu dấu ở trong mình. Đấy là những cây lim cây gõ, đấy là ngôi miếu linh thiêng , đấy là con đường vắt qua thung lũng , đó là những nương lúa của những ngày chăn trâu. Đúng rồi đó là một phần tuổi thơ của tôi.

Ngày đấy đây là một con đường mà những người ở nửa làng đàng trên đi qua khi muốn vào rừng. Người ta đi theo đường Kiệt qua Lòi Tuần với rừng thông đẹp đẽ, qua cái miếu linh thiêng mà không dám nhìn vào vì nghe người lớn nói nó linh thiêng lắm. Qua đấy sẽ vào rẫy Ô Ly vào khe Nước hoặc đi lên ngược Phú Kinh, Phú Hữu. Có phải vì tuổi nhỏ thường để lại ấn tương khó quên khi tôi nhớ lại những lúc gấn tối mà chưa kịp ra khỏi truông Cửa Nghè lúc ấy thấy linh hồn đang ở trên mây và cái chân đi như chạy và khi ra khỏi truông thì nghĩ răng sao minh lại có thể đi nhanh thế. Chúng tôi nghỉ chờ nhau dước gốc cây thông Lòi Tuần trước lúc về nhà. Chỗ đó thoáng đãng, gió thổi rất mát và rất nên thơ. Hồi đó ông Khái (Hổ) còn ra uống nước ở đây và ven đường còn nhìn thấy những bầy khỉ. Xung quang cây cối rất to và nghe nói toàn là gỗ quý như lim, táu, sến...Có lẽ vì linh thiêng nên chẳng ai dám vung rựa, vung dao.

Tất cả bây giờ đã chìm dưới nước cùng với tuổi thơ của tôi.Chỉ có tôi và những người cùng thời vẫn còn có thể nhìn xuyên qua dòng nước rõ mồn một. Bởi vì lúc nào đó tôi đã vấp đã ngã trên đoạn đường này. Bởi vì còn trong tôi cái cảm giác sợ hãi giữa cảnh thiên nhiên hùng vĩ trong mắt một đứa trẻ.

Tuổi thơ đã đi qua nhưng có phải trí nhớ như sợi giây neo buộc ta về chốn cũ để thả mình theo các cảm giác thuở ấu thơ. Có phải Quê Hương là tập hợp những mảnh “ ký ức” nho nhỏ này ghép lại mà thành. Bởi vì muốn hoặc không muốn tạo hóa ban cho ta chỉ có vây. Hãy trân trọng nó và cám ơn vì có nó...

Nhớ ngày thơ

Sương giăng mây cuộn bụi đan mờ.

Chân bước hồn treo dạ ngẩn ngơ.

Tìm chốn Hồng leo anh dúi tặng.

Hay hoài bóng dáng chị nằm mơ.

Đường xưa nước phủ mòn mong đợi.

Lối cũ mưa rơi mỏi mắt chờ.

Cảnh cũ hồ xưa người khuất tá?

Cho lòng bỗng chốc nhớ ngày thơ.

2.     Ký ức văn, thơ của anh Lê Quang Quý

Ngày còn bé nghe ngưới lớn dọa, mấy đứa tui chui vào miếu xem thử có chi? nhưng chao ôi?  thật rậm, cây leo chằng chịt và suýt nữa thì bị rắn cắn. Cửa nghè, cây đặc sản là cây DẠ HƯƠNG. Tui đi khắp mọi miền đất nước mà không thấy đâu có giống cây quý hiếm này. Cây chặt xuống lấp đất hàng trăm năm đưa lên vẫn tươi nguyên với mùi dạ hương thơm quyến rũ. Khi đắp đập cây dạ hương cổ thụ bị chết, đến nay vẫn còn nhưng linh thiêng lắm nên kể cả lâm tặc cũng không dám đụng đến. Đã lâu lắm, tui đã đề xuất tái sinh lại gíông cây quý hiếm này nhưng chưa ai nghe, thật tiếc cho sản vật quê nhà. Nói đến quê nhà thì như mạch nước tuôn trào sao cho hết.

Chiều đông sương lạnh phủ sương mờ

Ai đó đứng trông vẻ ngẩn ngơ

Chắc nhớ chốn xưa hình vẫn mộng

Hay say tiên cảnh tạc như mơ?

Xưa đây "Miếu cổ" sao khuất bóng

Mãi để "Dạ Hương" mãi đứng chờ

Trông cảnh hoài xưa lòng nguyện ước

Hái sim, bắt cá thưở còn thơ.

3.     Ký ức của anh Lưu Quang Vinh

Có lẽ Hồ Cửa Nghè đã để lại dấu ấn tuổi thơ không chỉ đối với cac anh Truongluu Caolao và Lê Quang Quý mà cả tôi và bao người khác cùng trang lứa. Tôi nhớ rất rõ cứ đến rằm tháng 7 hồ được tháo hết nước thế là cả làng rủ nhau vào nơm cá. Một lần tôi theo cha vào nơm được một con cá trlàu rất to, ước chùng khoảng 3kg; hai cha con mừng hết sức luôn. Có một lần, tôi vô đó cùng lũ bạn tắm cứ tưởng mình biết bơi ai dè trượt chân một cái đâm cấu một lúc may nhờ có eng Đới cứu không thì ...

Chao ôi đến chừ tui vẫn ớn cả con ngài, may nhờ rứa mà tui biết bơi. Hai eng còn nhớ không về mùa mưa thì hồ đầy nác hai bên bờ mấy bụi sim mua bị ngập đến mùa hè cây bi chết khô bọn trẻ bầy tui tha hồ mà chặt củi. Nác giếng bẩy ngọt và mát lắm hai eng đã uống chưa. Như eng Quí nói đến quê nhà như mạch nước tuôn trào không hề nói hết. Cảm ơn mọi người đã cho bây tui trở lại với những ký ức của tuổi thơ.

4.     Ký ức của anh Đặng Văn Quang

Tôi lớn lên thì đã có hồ Cửa Nghè rồi, nên không được thấy nhưng cây Lim, cây Gõ, cây Dạ hương. Không được thấy ông Khái ông Beo ra uống nước ở Lòi Tuần khi chiều về chạng vạng, chỉ thấy một hồ nước trong xanh man mác, là mạch nguồn giải khát cho quê mình khi buổi gió nồm nam... Anh Truongluu Caolao ơi! Nếu có thể anh hãy tái hiện một truông Cửa nghè mà như anh nói, chỉ có thế hệ các anh nhìn thấu qua đáy nước của hồ để trở về miền ký ức xa xăm kia. Cảm ơn mọi người lại một lần đánh thức kỹ niệm trong tôi.

5.     Ký ức của chị Lưu Thị Hoa

Nhìn hình ảnh hồ Cửa Nghè, mắt cứ nhòa đi, tôi nhớ lại ngày máy bay Mỹ bị dân quân ta bắn cháy và rơi xuống hồ Cửa Nghè, Cha tôi và một số người dân trong làng lặn xuống hồ để vớt xác tên phi công lên, nhưng nó chỉ còn một cái chân, người dân quê mình lúc đó bị mất người thân do bom đạn Mỹ, nhà cửa bị cháy làng xóm tiêu điều, nên rất căm thù giặc Mỹ. Lúc đầu mọi người định đem tên phi công đi chôn, nhưng Cha tôi lặng lẽ một lúc rồi Ông lặn xuống vớt được cái chân còn lại và nói "dù sao thì nó cũng đã phải trả giá, nên cho nó được chôn toàn thây, để Cha Mẹ nó bên nớ khỏi đau lòng". Chiến tranh đã lùi xa, hồ Cửa Nghè giờ thanh bình, thơ mộng nhưng khi ngắm nhìn những bức ảnh kỷ niệm trong tôi về những lần theo Cha đến Cửa Nghè lại hiện về.

6.     Thơ của anh Trần Quang Tuấn (tuan65kt)

Nhìn hồ nước lặng trời u ám

Thấy cảnh mùa đông ước nắng Nam

Mưa xối Cửa Nghè ôm bụng nước

Nắng tuôn mương xả lúa màu lam

Dóc lòng tìm kiếm lo nghề phụ

Nhọc trí khơi mương có việc làm

Vàng trắng thương ai nghèo vượt khó

Xây lầu gác tía đức đồng tâm.

7.     Thơ của anh Lưu Hữu Thông (thongluu)

Khen ai khéo tạc cảnh nên thơ.

Dạo bước qua đây khó hững hờ

Lãng đãng núi non hồn Miếu cũ

Phiêu diêu sương khói Dạ Hương xưa

Cõi Hạc nào đâu xa xôi lắm

Tiên Bồng há phải chốn mong chờ

Cảnh vật còn đây người vắng bóng

Bồi hồi giấc mộng níu ngày mơ.

8.     Ký ức và tâm sự bằng thơ của anh Lưu Văn Quỳnh

Những tấm ảnh hồ Cửa Nghè làm tôi chợt nhớ lại ký ức tuổi thơ của gần năm chục năm về trước.Hôm ấy, chiều mồng 4/8/1964, khi lũ trẻ chúng tôi đang nô đùa thoả thích trong nước mát hồ này thì máy bay Mỹ ào tới. Đạn nổ vang trời, khói bom mù mịt. Tiếng gào thét vang trời, chiến tranh đau thưong tang tóc trùm khắp làng quê. Chúng tôi lớn lên trong bom đạn. Đâu còn những cuộc đùa vui. Đứa cầm súng ra chién trường, đúa cắp sách vào giảng đường đai học. Mấy chùc năm ai còn ai mất. Hôm nay được ngắm lại những cảnh saaắc tươi đep của quê hương thật hạnh phúc vô cùng.

Tôi đáng đứng trên đê lộng gió

Mặt hồ xanh bát ngát một màu xanh

Nghe mênh mang trên da thịt mát lành

Nghe rộn rã trong tôi những trò tinh nghịch

Nghe cái thuở đùa vui náo nức 

Chạy nhảy tung tăng trên sóng nước hồ này 

Mấy chục năm rồi về lại nơi đây

Sao vắng quá. Trời ơi vắng quá

Không còn trẻ đùa vui rộn rã 

không còn người qua lại chốn đường xưa

Tôi về đây tìm lại tuổi thơ

Sao trống trải như người xa lạ

Tôi đứng ngắm hồ Cửa nghè làng Hạ

Thấp thoáng trong tôi

       đàn cò trắng 

                phía bờ nam 

Mời bà con xem lại những bức ảnh hồ Cửa Nghè (tại đây - 17/06/2012)