Làng Cao Lao Hạ nay là xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình là một làng quê có tiếng tăm bề dày văn hóa lịch sử. Đã sinh thành những người con ưu tú để lại danh thơm muôn đời trong đó có danh nhân lịch sử Lê Mô Khải.

Lê Mô Khải tên thật là Lê Tuấn. Còn có tên gọi khác là Lê Ngọc Thành. Ông sinh năm Bính Thân (1836) ông đỗ cử nhân 26 tuổi, Lê Mộ Khải được bổ làm quan ở Bình Định rồi cử chấm trường thi Thanh Hóa. Sau ông làm án sát ở Hải Dương. Ông là một nhà nho giàu lòng yêu nước thương dân. Đặc biệt ông Lê Mô Khải vừa là quan văn vừa là quan võ, cũng là lớp bậc thầy xuất sắc đã hiến nhiều công lao mở mang làng xóm, xây dựng thuần phong mỹ tục ở quê hương, là vị quan lớn thanh liêm, cương trực. Đây là võ tướng tràn đầy khí phách hùng dũng, một lòng sắc son đứng dậy dương cao ngọn cờ Cần Vương lập đồn, xây lũy, quyết tâm chống giặc ngoại xâm mà Ba Trại (Trại Nái) đang hằn ghi trong dòng lịch sử. Ông Lê Mô Khải được vua Hàm Nghi phong: "Tán tướng quân vụ", năm 1895 ông Lê Mô Khải lâm bệnh nặng mất tại làng Cao Lao Hạ. Ngày 27 tháng 8 năm Ất Mùi, phần mộ chí của ông an táng tại cồn Mụ Quãng, làng Cao Lao Hạ.

Khi ông mất, nhân dân khắp vùng, các nhà nho, các nhà khoa bảng và thân bằng cố hữu khắp các huyện đến tận nơi cúng viếng, mang đến nhiều bài văn tế, nhiều câu đối mang nghĩa tình sâu nặng lòng thiết tha của nhân dân. Tôn trọng một ông quan trung hiếu, một vị tướng kiên cường bất khuất dưới cờ Cần Vương, đồng thời ông được trên ban thượng hàm: "Hàn lâm viện thị, độc học thị".

Năm 1960, đồng quê Cao Lao Hạ quy hoạch bờ vùng, bờ thửa. Phần mộ Lê Mô Khải đã được dời vào nghĩa trang của phái họ Lê, phía mái oằn bắc Cù Sơn xứ chi nguyên cùng ba phần mộ, các phu nhân cũng được cát táng về đó nằm hai bên tả hữu phần mộ của ông.

Để tưởng nhớ và ghi lòng tạc dạ lấy hiếu trung làm đạo học ở đời, từ đó truyền bá văn minh nhân dân trong vùng. Nhân dân làng Cao Lao Hạ đã lập đền thờ "Thần Hoàng bổn thổ" năm 1895. Đền thờ "Thần Hoàng bổn thổ" đã được xây dựng về phía tây bắc làng Cao Lao Hạ (phía Đông của thành khu túc để thờ ông).

Do chiến tranh tàn phá, một số công trình văn hóa lịch sử làng Cao Lao Hạ không còn, như: đền thờ, miếu, nghè... bị phá hủy đặc biệt đền thờ "Thành Hoàng bổn thổ" không còn nữa. Tháng 2 năm 2004 được sự góp ý và giúp đỡ của ban quản lý di tích thắng cảnh Quảng Bình cũng như nhân dân địa phương, con cháu dòng họ Lê đã góp công sức tiền của xây dựng lại đền thờ danh tướng Cần Vương Lê Mô Khải để tưởng nhớ công lao to lớn của ông ông và nghĩa quân Trại Nái.

Hiện tại di tích đền thờ danh tướng Cần Vương Lê Mô Khải nằm trên ngọn núi Oằn án ngự trước mặt làng Cao Lao Hạ (nay là xã Hạ Trạch).

Vị trí: Phía Bắc và Tây giáp rừng thông; phía Nam giáp lao cù; phía Đông giáp lăng mộ của dòng họ Lưu Đức, cách đường Ba Trại khoảng 100m.

Khu vực bảo vệ di tích gồm có 500m² (25 m x 20 m).

Khu di tích xây quay mặt về hướng Đông gồm có:

          + Cổng vào chiều rộng là 2m, hai bên có hai trụ biểu cao 1.4m, dày 0,35 x 0,35, phía trên có gắn hai búp sen bằng xi măng.

          + Bình phong cách cổng vào 1.56 m, chiều dài rộng 2.1 m, cao 1.15m.

          + Am thờ có mái che, hình công lợp bằng ngói vảy màu đỏ. Trong am thờ có vẻ hình bia khắc tên, năm sinh, năm mất của ông, đồng thời xây một bể thờ có đặt một ly hương.

Theo công văn của Viện khoa học - xã hội Việt Nam, Viện sử học số 126/VSH-LKH về việc thẩm định nhân vật lịch sử, Hà Nội ngày 16/9/2006 thì ông Lê Mô Khải xứng đáng là một nhân danh lịch sử cần được tôn vinh. Và cũng theo Ban quản lý di tích thắng cảnh Quảng Bình, khi có điều kiện cho phép cần trùng tu lại ngôi đền thờ của ông nhằm tạo cho khu di tích có tầm vóc xứng đáng với công lao to lớn của ông Lê Mô Khải trong việc xây dựng giữ gìn bảo vệ quê hương đất nước.

Hiện nay nhân dân làng Cao Lao Hạ và thầy giáo, cô giáo và học sinh trường THCS Lưu Trọng Lư thường xuyên bảo vệ và chăm sóc khu di tích đền thờ danh tướng Cần Vương Lê Mô Khải.