Lời Ban biên tập: Lễ cúng tế tại Nghĩa Trũng Cồn Cui là tục lệ truyền thống có từ lâu đời của Làng ta; đây là một tục lệ rất rất nhân văn mà rất ít các vùng miền trong cả nước có được.

Năm nay, ngày 5/4/2012 (tức 15 tháng 3 năm Quý Hợi), lãnh đạo các cấp Đảng, Chính quyền, đoàn thể của xã cùng bà con các Họ tộc trong Làng đã tổ chức rất long trọng lễ cúng tại Nghĩa Trũng Cồn Cui. Trước ngày lễ, UBND xã đã có thông báo trên caolaoha.com  nên vào ngày tế lễ ngoài bà con ở quê nhà còn có sự tham gia của đông đảo bà con xa quê, đặc biệt bà con Đồng Hới đã tổ chức một đoàn về tham gia lễ cúng. Những bức ảnh kịp thời không khí lễ cúng tế, đăng tải trên caolaoha.com do anh Cảnh Giang và Lê Chiêu Phùng cung cấp đã làm nức lòng bà con ở xa quê chưa có dịp về tham gia lễ cúng.

Cũng trong thời gian qua, xung quanh chủ đề cúng tế ở Nghĩa Trủng Cồn Cui có rất nhiều ý kiến đa chiều về thực chất của việc tế lễ, cách hành lễ, ngày tế lễ, trình tự tế lễ trước hay sau tế lễ ở Đình Làng…; tất cả các ý kiến của bà con đều hướng tới làm sao nâng cao vị trí, vai trò của lễ cúng ở Nghĩa Trủng Cồn Cui, và đều thể hiện một tấm lòng trăn trở vì quê hương. Chúng ta rất trân trọng và đánh giá rất cao các ý kiến đa chiều của bà con và coi đó là cách tốt nhất để phát huy dân chủ, tập trung trí tuệ tập thể của con em trong và ngoài làng nhằm góp sức xây dựng quê hương ta ngày càng phát triển.  

Về vấn đề này, Ban biên tập trang tin caolaoha.com cũng đã nhiều lần điện thoại trao đổi với một số cụ lớn tuổi trong làng và với các anh lãnh đạo có trách nhiệm ở xã, Xin giới thiệu với bà con ý kiến của anh Lê Quang Tân về vấn đề này. Ban biên tập trang tin caolaoha.com chân thành cám ơn anh Lê Quang Tân và đánh giá rất cao các ý kiến kịp thời của Anh.

Xin trân trọng giới thiệu với bà con

Thay mặt Ban biên tập

Lưu Đức Hải

NGHĨA TRŨNG CỒN CUI

Phong tục truyền thống làng Cao Lao Hạ - Hạ Trạch hàng năm có lễ Tảo mộ như nhiều làng khác trong vùng (gọi là xủi cỏ) gồm: xủi cỏ nhà, xủi cỏ họ, xủi cỏ làng, thời gian trước hoặc sau tết Nguyên Đán.

- Xủi cỏ nhà: các gia đình tổ chức xủi cỏ, sửa sang lại mồ mả rồi thắp hương các phần mộ của gia đình mình chăm sóc sau đó về cúng tế tại gia đình.

- Xủi cỏ họ: Các dòng họ tổ chức xủi cỏ, sửa sang lại mồ mả rồi thắp hương phần mộ các phần mộ của dòng họ mình vào dịp tết hoặc rằm tháng giêng không tổ chức cúng tế riêng.

- Xủi cỏ làng (xủi cỏ ma thí): Sau khi xủi cỏ nhà, xủi cỏ họ xong vào dịp tiết thanh minh hàng năm làng tổ chức xủi cỏ các ngôi mộ không có thân nhân hoặc có thân nhân nhưng đã lưu lạc (mộ không có người chăm sóc) vào thời gian buổi sáng, buổi chiều trong ngày làng tổ chức cúng lễ tại Nghĩa Trũng Cồn Cui (Lễ Thanh minh). Mâm cỗ do các chức sắc trong làng dâng cúng còn bà con nhân dân cúng nổ (lúa rang thành nổ) hoa quả, hương vàng theo lòng hảo tâm.

Theo các cụ cao niên kể lại vào khoảng năm 1954 - 1956 do cải cách ruộng đất, hoà bình lập lại lễ xủi cỏ thanh minh (ma thí) không còn tổ chức nữa. Để có ruộng thuận lợi cho việc sản xuất, các Hợp tác xã đã tổ chức di dời mộ giữa đồng vào núi. Vùng Hạ đồng trên thôn 7 mộ (không chủ) được di dời vào nghĩa địa Khe Nước, các ngôi mộ vùng Bắc Lá được di dời vào nghĩa địa Lều Cù (năm 1995). Từ đó hàng năm làng tổ chức cúng tế tại nghĩa địa Lều Cù (từ sau năm 1995).

Mồ mả vô chủ nằm trong hai nghĩa địa làng và đang có khắp các cánh đồng trong làng, do đó tổ chức cúng tế tại nghĩa địa Lều Cù không còn phù hợp nữa. Theo đề nghị của các cụ cao niên và các tộc họ, UBND xã đã tổ chức thực hiện xây dựng lại Nghĩa Trũng Cồn Cui để tổ chức cúng tế hàng năm.

Năm 2003 Nghĩa Trũng Cồn Cui được xây dựng lại trên nền móng cũ theo hướng dẫn của các cụ cao niên, từ đó lễ cúng xủi cỏ làng được tổ chức hàng năm  tại Nghĩa Trũng Cồn Cui.

Qua 10 năm cúng tế cán bộ và nhân dân ở quê và xa quê có điều kiện về tham dự rất đông, đã thể hiện được tâm nguyện chung. Năm 2011 do tổ chức lễ khánh thành Đình Làng vào ngày 15/3 âm lịch nên việc cúng tế ở Nghĩa Trũng Cồn Cui gọn nhẹ hơn.

Năm 2012, theo yêu cầu của các cụ trưởng tộc, các cụ cao niên và nhân dân trong xã trình bày ý kiến tại các cuộc họp thôn, việc cúng tế tại Nghĩa Trũng Cồn Cui là việc hệ trọng của làng cần phải được tổ chức cúng tế như thường lệ. Nhờ có caolaoha.com và thông báo của UBND xã, lễ cúng Nghĩa Trũng Cồn Cui năm 2012 có nhiều con em xa quê về tham dự rất đông, trong đó có các Nhà báo Cảnh Giang và Lê Chiêu Phùng đã đưa bài tin và ảnh lên caolaha.com. Sau khi bài các anh đăng trên báo làng, mọi người xa quê không có điều kiện về được cũng cảm nhận được không khí của Lễ hội, cũng có nhiều người quan tâm đã đăng những comments thể hiện quan điểm cá nhân, có những nội dung comments trái ngược nhau.

Những người ở quê xin trao đổi như sau: Cúng tế tại Nghĩa Trũng Cồn Cui là phong tục truyền thống văn hoá tâm linh có từ lâu đời, nhân vào ngày xủi cỏ làng giống như cúng tế xủi cỏ họ và xủi cỏ nhà, chỉ khác đây là lễ hội làng tổ chức cúng tế cho những ngôi mộ vô chủ , những linh hồn không ai hương khói. Mong bà con góp ý thêm để xây dựng Lễ hội ngày càng phát huy giá trị truyền thống và trở thành niềm tự hào của quê hương chúng ta, về tấm lòng “Thương người như thể thương thân”của con người Cao Lao Hạ.

Lê Quang Tân