Lời Ban biên tập: Các nội dung, diễn nghĩa của câu đối ở cột Đình làng mình đã được bà con trao đổi, thảo luận rất nhiều trên caolaoha.com những năm trước đây. Dưới đây, caolaoha.com xin đăng nguyên văn bức thư của anh Lưu Văn Quỳnh gửi anh Trường Lưu Cao Lao bàn thêm về nội dung của các câu đối cùng với thư trả lời của anh Trường Lưu Cao Lao. Đây là ý kiến rất cá nhân của anh Lưu Văn quỳnh, có tính chất trao đổi, nghiên cứu, qua đó cung cấp thêm cho chúng ta một góc nhìn thú vị về các cặp câu đối ở cột Đình làng ta.

Trước đây caolaoha.com cũng đã chuyển tới bà con các góc nhìn mới lạ về đàng Quan, đàng Bạn, Cồn Cui,… của anh Nguyễn Danh Lợi qua bài viết “Một góc nhìn về Làng Cao Lao Hạ xưa để suy ngẫm hôm nay” (xem tại đây http://caolaoha.com/?language=vi&nv=news&op=thong-cao-bao-chi/Mot-goc-nhin-ve-Lang-Cao-Lao-Ha-xua-de-suy-ngam-hom-nay-109 ); hay góc nhìn logic về ranh giới làng mình của anh Lưu Văn Lộc qua bài viết “Đất làng nhìn từ mộ Tổ (xem tại đây http://caolaoha.com/?language=vi&nv=news&op=thong-cao-bao-chi/Dat-lang-nhin-tu-mo-to-1891 )

Trân trọng!

Lưu Đức Hải

.

THƯ TRẢ LỜI CỦA ANH TRƯỜNG LƯU CAO LAO

Anh Quỳnh thân mến,

Chưa trả lời anh ngay được lòng rất áy náy. Anh Quỳnh đừng trách nhé vì phải xem cẩn thận một chút trước khi trao đổi với anh.
Nhưng trước hết nói lại việc này một tý. Tôi chưa bao giờ làm thầy của anh Quỳnh dầu chỉ là nữa chữ. Tôi nghĩ từ trước tới nay anh Quỳnh có thể nghĩ tôi là anh Lưu Đức Trung nên gọi vậy. Bây giờ thì không phải vậy nên anh đừng xưng như thế nữa nhé e không tiện.
…
Bây giờ ta nói đến câu đối nhé.
Câu:
THIÊN KHAI THỊNH HỘI QUANG CƯỜNG TỈNH.
ĐỊA XUẤT DANH HIỀN DUYỆT CỔ KIM
Chữ Thịnh 晟 thịnh, thạnh viết trong thư gửi anh tôi lấy chữ Thịnh ở bài viết của Lê Chiêu Chung trong bài: Chũ Hán và câu đối đình làng. Khi xem hình kèm trong bài cũng thấy giống hơn chữ Thịnh có bộ Mãnh ở dưới 盛 thịnh, thình.
Tuy vậy không ảnh hưởng nhiều lắm đến nội dung mà tôi định trao đổi với anh.
1- Có thể phần dịch nghĩa ra chữ Việt anh chưa đồng ý nhưng ý nghĩa của câu đối thì có cùng suy nghĩ trùng hợp với anh ở một vài chi tiết.
Tôi không nói là Hội ở đây giống như là Hội hè. Hội hè chỉ là sản phẩm của con người còn Hội của Trời chỉ có thể là những điều may mắn và như anh nói đó là vận hội mà Trời mang lại. Về ý này tôi không nghĩ khác anh.
Vậy Thịnh Hội 晟會 – là cơ may, thời cơ, vận hội 運會 đúng không sai.
2- Trong quá trình trùng tu có thể có sai sót nhầm lẫn mà ở đây anh Quỳnh nghi ngờ chữ TỈNH hay chữ THỊNH . Rõ ràng trên cột đình đang viết là chữ Tỉnh. Và chữ Tỉnh vẫn có nghĩa trong câu đối này. Khi chưa có bằng chứng phản bác thuyết phục mà chữ đang có ý nghĩa chấp nhận được thì không thể thay bằng chữ Thịnh được.
井 tỉnh

◼ (Danh) Giếng nước. ◎Như: thủy tỉnh 水井 giếng nước, khô tỉnh 枯井 giếng cạn.
◼ (Danh) Hố, vũng, động giống như cái giếng nước cũng gọi là tỉnh. ◎Như: diêm tỉnh 鹽井 giếng muối, du tỉnh 油井 giếng dầu.
◼ (Danh) Nơi người ta tụ tập sinh sống. § Ngày xưa đào giếng giữa phố cho hàng phố cùng dùng, nên gọi phố là thị tỉnh 市井.
◼ (Danh) Làng nước, gia hương. ◎Như: hương tỉnh 鄉井 xóm làng, li hương bối tỉnh 離鄉背井 bỏ làng bỏ nước.
◼ (Danh) Đời Chu, một trăm mẫu ruộng gọi là một tỉnh. Chế độ ruộng đất nhà Chu lấy chín trăm mẫu ruộng, chia làm chín khu, tám nhà lấy tám khu, còn một khu giữa của nhà vua gọi là tỉnh điền 井田. § Chín khu đất có hình như chữ tỉnh, nên gọi tên là tỉnh điền.
◼ (Danh) Sao Tỉnh, một ngôi sao trong Nhị thập bát tú.
◼ (Danh) Họ Tỉnh.
◼ (Tính) Ngay ngắn, gọn gàng, chỉnh tề. ◎Như: trật tự tỉnh nhiên 秩序井然 thứ tự rành mạch có điều lí.
Như vậy chữ Tỉnh 井 có thể hiểu là là một nơi con người tụ tập, sinh sống- Làng nước, gia hương ( Nơi, chốn).
3- Như vậy vế đầu ta cùng chung suy nghĩ như tôi giải thích trong thư gửi anh.
THIÊN KHAI THỊNH HỘI - Trời mở ra vận hội lớn.
ĐỊA XUẤT DANH HIỀN - Đất sinh ra người hiền tài
Còn vế sau: Duyệt Cổ Kim và Quang Cường Tỉnh.
DUYỆT CỔ KIM – Đã từng trải qua từ xưa tới nay.
Câu này ý kiến cũng thống nhất nhiều người cả tôi chắc anh cũng không có ý kiến khác.
Chỉ còn:
QUANG CƯỜNG TỈNH -
光 quang
◼ (Danh) Ánh sáng. ◎Như: nhật quang 日光 ánh sáng mặt trời.
◼ (Danh) Vinh diệu, vinh dự. ◇Thi Kinh 詩經: Lạc chỉ quân tử, Bang gia chi quang 樂只君子 (Tiểu nhã 小雅, Nam san hữu đài 南山有臺) Vui thay những bậc quân tử, Là vinh dự của nước nhà.
◼ (Danh) Phong cảnh, cảnh sắc. ◎Như: xuân quang minh mị 春光明媚 cảnh sắc mùa xuân sáng đẹp.
◼ (Danh) Thời gian. ◇Thủy hử truyện 水滸傳: Quang âm tấn tốc khước tảo đông lai 光陰迅速卻早冬來 (Đệ thập hồi) Ngày tháng trôi qua vùn vụt, mùa đông đã tới.
◼ (Danh) Ơn, ơn huệ. ◇Hồng Lâu Mộng 紅樓夢: Minh nhi tựu giá dạng hành, dã khiếu tha môn tá gia môn đích quang nhi 明兒就這樣行, 也叫他們借咱們的光兒 (Đệ nhị thập nhị hồi) Ngày mai anh gọi một ban hát đến đây, thế là họ lại phải nhờ ơn chúng ta (để nghe hát).
◼ (Danh) Họ Quang.
◼ (Tính) Sáng sủa, rực rỡ. ◎Như: quang thiên hóa nhật 光天化日 chính trị sáng rõ, thời đại thanh bình, thanh thiên bạch nhật.
◼ (Tính) Bóng, trơn. ◎Như: quang hoạt 光滑 trơn bóng.
◼ (Động) Làm cho sáng tỏ, làm cho rạng rỡ. ◇Văn tuyển 文選: Dĩ quang tiên đế di đức 以光先帝遺德 (Gia Cát Lượng 諸葛亮, Xuất sư biểu 出師表) Để làm cho sáng tỏ đạo đức của các vua trước truyền lại.
◼ (Động) Để trần. ◎Như: quang trước cước nha tử 光著腳丫子 để chân trần, quang não đại 光腦袋 để đầu trần. ◇Tây du kí 西遊記: Tha dã một thậm ma khí giới, quang trước cá đầu, xuyên nhất lĩnh hồng sắc y, lặc nhất điều hoàng thao 他也沒甚麼器械, 光著個頭, 穿一領紅色衣, 勒一條黃絛 (Đệ nhị hồi) Hắn chẳng có khí giới gì, để đầu trần, mặc một chiếc áo hồng, quấn một dải tơ vàng.
◼ (Phó) Hết nhẵn, hết sạch. ◎Như: cật quang 吃光 ăn hết sạch, dụng quang 用光 dùng hết nhẵn, hoa quang 花光 tiêu hết tiền.
◼ (Phó) Chỉ, vả, toàn. ◎Như: quang thuyết bất tố 光說不做 chỉ nói không làm.
◼ (Phó) Vẻ vang (cách nói khách sáo). ◎Như: hoan nghênh quang lâm 歡迎光臨 hân hạnh chào mừng ghé đến.
Như vậy Quang- Có thể là : Ánh sáng, Ơn huệ, Vinh dự ( Toàn những thứ mà vận hội của Trời mang lại).
Ánh sáng thì chiếu sáng rực rỡ (quang thiên hóa nhật 光天化日 chính trị sáng rõ, thời đại thanh bình, thanh thiên bạch nhật.), Ơn huệ, vinh dự thì truyền đến có cộng đồng dân cư cho dân Cao Lao Hạ vây.
QUANG CƯỜNG TỈNH – ( Vận hội nói ở trên được) Chiếu sáng rực rỡ khắp làng nước, gia hương (Cao Lao Hạ).
4- Nếu như anh nói là từ nó không đối với nhau chan chát thế nhưng về ý thì vẫn đối nhau đấy chứ.
DUYỆT CỔ KIM – Đã từng trải qua từ xưa tới nay.
Và
QUANG CƯỜNG TỈNH – ( Vận hội nói ở trên được) Chiếu sáng rực rỡ khắp làng nước, gia hương (Cao Lao Hạ).
Câu đối có thể chỉ đối ý cũng được mà và người xưa không phải là không cho phép mình làm vậy.
THIÊN KHAI THỊNH HỘI QUANG CƯỜNG TỈNH.
ĐỊA XUẤT DANH HIỀN DUYỆT CỔ KIM
Câu dịch của tôi là:
Trời mở vận lớn bừng khắp chốn
Đất sinh hiền tài tự xưa nay
Nếu anh đồng ý với suy nghĩ của tôi thì phần dịch nghĩa tiếng Việt chọn như thế nào cho phù hợp hơn thì là việc kế tiếp. Tôi chưa nói là câu dịch tiếng Việt của tôi là hay. Anh Quỳnh có thể đề xuất dùm nhé.
Có gì anh Quỳnh ghi thư trao đổi thêm nhé.
Lúc nào tôi cũng vui khi nhận được thư anh.
Thân mến.
TLCL