Lời giới thiệu của anh Nguyễn Hữu Đức: Làng tôi xưa có tên gọi là làng Cao Lao Hạ nay là xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tinh Quảng Bình. Là một làng quê Bán Sơn – Địa vừa có rừng, vừa có đồng ruộng và bãi bồi ven sông. Làng quê được hình thành vào khoảng năm 1.400 theo “Lịch sử hình thành và phát triển” được ghi chép tại cuốn “Lịch sử xã Hạ Trạch giai đoạn 1.470 – 2019”.
Từ xa xưa để tránh mùa gió bão nên người làng tôi thường làm nhà thấp mặt tiền quay vào núi, lưng quay ra phía sông cũng là hướng bắc hướng gió mùa thường gây ra những thiệt hại rất lớn về mùa màng và tài sản của người dân. Trước những năm cải cách ruộng đất phía sau làng là bãi ngập mặn nên toàn là những loài cây ngập mặn như sú, vẹt, bần và cây đước. Mỗi khi thủy triều xuống người dân quê tôi chỉ cần bước ra phía ngoài đường quan “mời bạn đọc tham khảo bài những con đường của làng Cao Lao Hạ...trong caolaoha.com” là tha hồ bắt tôm, cua, cá nước mặn. Từ những năm 1958 sau cải cách ruộng đất phong trào đắp đê lấn biển, tăng diện tích canh tác từ đó đã hình thành nên con đê ngăn mặn như hiện nay
Một làng quê đất chật, người đông sinh con, đẻ cháu ra đều xúm xít quây quần trên diện tích đất ở nhỏ hẹp bên bờ hạ lưu Sông Gianh, nên năm 1964 phong trào di dân, giãn dân có một số đông người làng tôi đã di dân lập làng kinh tế mới ở Sen Bàng thuộc xã Hòa Trạch hiện nay. Từ năm 1966 trở về sau phần lớn người dân vào khai hoang phía đồi xây dựng nhà ở lập vườn nhà, vườn rừng phát triển kinh tế mới, với tên quen gọi của địa phương là Rẫy Côi và Rẫy Đưới (hồi mới vào chỉ kêu là Làng Rẫy thôi). Năm 1977 một bộ phân người làng tôi theo chủ trương chung nhà nước đã di cư vào Phú Định lập làng mới.
Nói chung dù có đi đâu, làm nghề gì thì quê hương, bản quán cũng là nơi làm:
Lưu luyến lòng người đi
Bâng khuâng người ở lại.
Với 20 lối xóm cùng 3 trục đường xuyên suốt từ đầu đến đuôi của Con Rồng làng quê được vinh danh từ bao đời nay đó là CỬU KHÚC LONG KHÊ “Rồng 9 khúc”. Thời kỳ đổi mới Hạ Trạch là một trong những địa phương đầu tiên hoàn thành Mục tiêu Quốc gia về xây dụng NÔNG THÔN MỚI.
Chưa thỏa mạn với những thành tích đạt được qua từng thời kỳ phát triển, người dân quê tôi mong muốn làng quê mình ngày càng phát triển khang trang và đẹp đẽ hơn nữa. Đáp ứng lòng mong mọi của người đi xa, và thỏa lòng mơ ước của người ở quê, với tinh thần “Người có công góp công, người có của góp của” trong mấy năm qua các xóm đã dần dần xây dựng thành công những chiếc cổng chào của xóm mình như: Xóm 5, Xóm 10, Xóm 12, Xóm 17 và Xóm 8 trong rẫy.
Đứng dưới cổng chào Xóm 12 không dấu được niềm vui và tự hào thay của nỗi nhọc nhằn mưa, nắng mà con em trong xóm đã chung sức, đồng lòng xây dựng nên. Anh Đặng Văn Quang người con của xóm nay nghỉ hưu tại Đồng Hới đã nói lên nỗi lòng mình bằng bài thơ vịnh cổng xóm. Trân trọng giới thiệu bài thơ của anh Đặng Văn Quang và một số bài Họa của con em làng Cao Lao Hạ trên mạng faicebook.
VỊNH CÁI CỔNG CHÀO XÓM 12
Đặng Văn Quang
Sừng sững đầu làng trước xóm tôi
Uy nghi thần thái, xóm mười hai
Kiêu hãnh đứng chào khách qua lại
Hiên ngang tọa ngự ngắm mây trời
In đậm dấu son tình đoàn kết
Khắc ghi công, của, biết bao người
Con cháu xa gần hoài dáng cổng
Bà con lối xóm, tạc dấu đời.
CÁC BÀI HỌA
Nguyễn Hữu Đức
Hiên ngang sừng sửng cái cổng chào
Người ra kẻ vào xóm mười hai
Dáng đứng khoan thai cao vời vợi
Thỏa lòng mong đợi bấy lâu nay.
Lê Quang Quý
Ai ngang qua lối xóm quê tôi
Rộng cổng chào mời khách ghé chơi
Chung sức chung lòng chung trí tuệ
Góp công góp sức góp tình đời
Mái cong uốn lượn mừng phúc tổ
Trụ vững thẳng vươn đón lộc trời
Hội tụ tình thân làng nghĩa xóm
Tháng năm ghi dấu ...Cổng chào ơi!
Nguyễn Danh Minh
Ai về Hạ Trạch nhớ khôn nguôi
Gió hát chim ngân vọng núi đồi
Xanh thẳm dòng Gianh thuyền vờn sóng
Trời cao cò trắng áng mây trôi
Muôn nơi rộng Cổng mời người đến
Lối xóm đón chào khách ghé thăm
Lưu dấu ngàn năm tình nghĩa xóm
Xa rồi vẫn đẹp mãi trong tôi.
Lê Mai
Quê mình giờ đẹp quá là mê
Xóm nhỏ đường hoa có cổng về
Ai xa không nhớ cũng không lận
Nhìn lên có số giữa cổng đề
Đồng xanh cò trắng về xây tổ
Dòng Gianh thuyền cá đậu ven đê
Dõi ngắm trời quê bày lộng lẫy
Đã cuối năm rồi ngẫm cùng mê.
Lưu Bá Minh
Gánh nác bon qua ngõ xóm xưa
Nhớ, yêu, ca tụng mấy cho vừa
Gởi chút Hồn - Quê vào bến đợi
Thương Người kẻo kẹt cánh võng trưa
Tuổi cao, CỐ HƯƠNG vãng dần thưa
Nhớ ai Tim đó nóng bõng chưa
Theo anh lần bước tìm lối cũ
Khéo lạc hồn ai anh nhắn ngừa .
Lối nhỏ ngày xưa cánh cổng nay
Đi trong ký ức man mác say
Về mau anh đón em qua cổng
Chun chút tình xưa ... lối này... đây./.
