Cứ mỗi độ xuân về,làng Hạ quê tôi lại rộn ràng như ngày hội. Bao nhọc nhằn năm tháng qua mau của người quê lam lũ, xóm trên làng dưới hối hả cho ngày tết cổ truyền. Xuân về thiên nhiên khởi sắc, hoa lá cỏ cây bừng tỉnh, Tu Hú cũng cất tiếng hòa vào âm hưởng đất trời tưng bừng líu lo ca hát, chào đón mùa xuân. Nội bảo chim Quốc kêu là báo con nước lên, chim Tu Hú hót là động viên tuổi trẻ học tập, đón hè về cho tuổi thơ.
Tết cổ truyền về, phiên chợ làng tấp nập trong niềm hân hoan, chợ làng góp thêm bao sản vật bà con dành dụm mang đến, trao đổi để góp phần cho mâm cổ ngày xuân thêm thỉnh soản dâng lên bàn thờ gia tiên cung thỉnh ông bà, tổ tiên.
Ngày xuân, những chiếc bánh chưng xinh xinh, đặt lên mâm, khắp các ngả đường, cháu con hân hoan nâng cao mâm cổ trên vai, đi bên người thân, đến dâng lễ nhà thờ họ với lòng thành kính. Ngày đầu xuân làng Hạ quê mình rợp cờ hoa, con đường Bản như hân hoan chào đón người dân quê về tụ hội, người người gặp nhau cùng chia sẻ, nụ cười rảng rỡ trên từng khuôn mặt.
Con chim Quốc lặng lẽ trong các bờ, bụi, trú đông, mùa xuân về chúng lại tung tăng trên những đám lục bình, vạt cỏ năn, cùng du xuân, thỉnh thoảng chúng ngẩng lên ngó nghiêng cất tiếng gọi bạn tình. Tiếng chim Quốc trong đêm cứ vang vọng xa xa, Nội đánh thức anh em chúng tôi dậy học bài. Nội bảo, tiếng Quốc gọi con nước lên đó. Con sông quê tôi như bừng tỉnh sau những hồi chim Quốc kêu là nhịp gõ cá của vạn chài rổn ràng trên sông.
Ngày mai phiên chợ làng sẻ nhiều cá tôm, không gì bằng sớm mai mẹ đi chợ mua về mớ cá cơm. Nồi canh chua cá, nào rau chua me đất và những quả cà chua bi chín mọng, chút lá ngò thơm ngon không có gì tả nổi. Có lẽ bát canh chua nào cá, rau chua me đất, cà chua bi, chút lá ngò thơm của bà, của mẹ đã chấp cánh cho tuổi trẻ đến trường nhặt từng con chữ cho mùa xuân tương lai.
Tiếng chim Quốc kêu về đêm mang nổi lòng man mác. Tiếng chim Tu Hú hót vang trong nắng ấm, hòa cùng âm vang líu lo của mùa xuân, làm nên bản hợp xướng của đồng quê. Xuân đến, hè về; Ôi mùa hè! Mùa của tuổi thơ hân hoan chào đón. Hè về ta tạm gấp lại trang sách học trò, tạm xa mái trường, để tung tăng nô đùa trên con đê làng, trên cánh đồng còn mùi rơm rạ, được lội xuống bàu sâu, xuống kênh mò cua bắt cá, được ngồi trên lưng trâu ra sông ngụp lặn.
Tiếng chim Tu Hú gọi hè nó in sâu vào trong lòng tuổi thơ tôi, rồi cùng ta đi khắp nẻo đường. Những ngày tháng cuốn theo công việc nơi phố phường hay về miền quê xứ bạn, đêm đêm tiếng chim Quốc kêu làm nao nao cõi lòng. Chim Quốc kêu là nhớ về Nội, lưng còng sáng sáng ra vườn hái những mớ rau non, những chùm quả cà chua bi và mớ rau chua me đất. Chim Quốc kêu là nhờ bát canh chua mẹ nấu có cả bàn tay và tấm lòng của Nội. Khi tiếng hót thanh tao của chim Tu Hú cất lên là nhớ về Nội bên luống rau vườn nhà khi bình minh ló rạng. Nhớ ngày nào khi Tu Hú hót vang, trong nắng xôn xao, tuổi học trò chuẩn bị đón mùa hoa Phượng thắp lửa cho sân trường.
Hè đã qua mau, ngày khai trường nhìn bầy em nhỏ tung tăng đến lớp xinh xắn trong tà áo mới mà lòng tôi dâng trào hạnh phúc. Quên làm sao những ngày xuân, bạn bè cùng cắp sách đến trường, nhớ tiếng chim Tu Hú gọi đón hè về, nó đọng mãi vào ký ức tuổi thơ.
Mùa hè đã qua, bao năm rong ruổi trên khắp nẻo đường, nay về lại miền, dưới mái nhà xưa. Đâu đây dưới hiên nhà năm nào được gối đầu vào lòng Nội nghe chuyện cổ tích, được Mẹ gội đầu bằng nước bồ kết cùng lá bưởi ngày xuân, mùi hương còn vấn vương. Vui làm sao, được cha dắt ra sông tắm mát những trưa hè.
Đêm đêm tiếng chim Quốc gọi bạn xa xa, nhưng không còn tiếng gõ cá của vạn chài trên sông, chỉ nghe tiếng thuyền máy đều đều vọng lại. Bình minh lên tiếng hót âm vang của chim Tu Hú mà nhớ Nội vô cùng.
Về với quê hương tìm nhặt lại những kỷ niệm xưa. Đêm thu se lạnh, khóm chuối góc vườn phất phơ tàu lá như đang ru cho vạn vật, cỏ cây chìm vào giấc ngủ, ánh trăng non man mác soi rỏ làng quê. Tôi nhìn về chốn xa xa giữa trời đêm mùa thu lấp lánh ánh sao, dòng Ngân Hà đang từ từ trôi. Giờ đây Nội, Cha Mẹ đã đi xa, lòng tôi trống trải bùi ngùi, chạnh lòng nhung nhớ.
Chim Quốc ơi! Tu Hú ơi! Con nước sông quê vẫn lên đều. Hè đã qua mau, trời đã sang thu, tuổi thơ đón ngày khai trường, khăn quàng đỏ tung bay trên từng xóm nhỏ…!
