Giếng xóm 3 trước khi khôi phục (ảnh Nguyễn Chung Quý)
Trước kia làng Cao Lao Hạ có rất nhiều giếng, trong rú có Giếng Hóc, giếng Kiệt, giếng Hung, giếng Mây, giếng Khe Liêu, giếng Mới...; ngoài làng thì có các giếng xóm 3, giếng xóm 9 và giếng xóm 15. Các giếng làng đã gắn liền với cuộc sống, sinh hoạt cộng đồng của nhiều thế hệ người Cao Lao Hạ.
Sau khi các hồ Vực Sanh, Cửa Nghè hoàn thành cung cấp nước sinh hoạt cho làng thì các giếng làng bị lãng quên, nhiều giếng lấp hoặc bị bỏ hoang.
Nhằm khôi phục lại các di tích cũ, với tinh thần yêu quê tha thiết, năm 1998 bác Lưu Hữu Túy, nguyên Chủ tịch Hội đồng hương Hạ Trạch tại Tp. Hồ Chí Minh và anh Lưu Quý Hà, hiện là Chủ tịch Hội đồng hương Hạ Trạch tại Tp. Hồ Chí Minh bỏ kinh phí khôi phục lại giếng xóm 9. Giếng được tạo dựng lại trên nền giếng cũ, xây đá hộc, có độ thẩm mỹ cao.
Giếng xóm 9 sau khôi phục (ảnh Nguyễn Chung Quý)
Năm 2012, anh Lưu Đức Dũng, hiện là đại tá quân đội nghỉ hưu tại Pleiku đã tài trợ kinh phí và anh Lưu Đức Bình (em ruột anh Lưu Đức Đũng) đã trực tiếp giám sát khôi phục lại giếng xóm 15. Giếng được khôi phục trên cơ sở miệng giếng cũ, có khuôn viên rộng, hài hòa.
Giếng xóm 15 sau khôi phục (ảnh Nguyễn Chung Quý)
Sau khi khôi phục, nước trong 2 giếng xóm 9 và xóm 15 tuy không dùng để ăn uống, sinh hoạt, nhưng là nguồn nước cung cấp cho các công trình xây dựng gần kề; vào mùa thu hoạch sân giếng còn là nơi phơi thóc của bà con.
Mới đây, ngày 15/7/2019, UBND xã Hạ Trạch cùng với lãnh đạo và đại diện bà con thôn 2 đã tổ chức lễ khởi công tôn tạo giếng xóm 3. Công trình tôn tạo này có chi phí khoảng 15 triệu đồng do anh Trần Văn Huân, cháu ngoại của làng tài trợ; ngoài ra, để đồng bộ công trình 03 gia đình gồm gia đình chị Lê Thị Duyên, gia đình anh Lê Chiêu Bình và gia đình anh Phan Văn Toàn đã hiến tặng thêm đất để mở rộng khuôn viên và làm đường vào giếng.
Đang khôi phục giếng xóm 3 (ảnh Nguyễn Chung Quý)
Hy vọng, công trình khôi phục giếng xóm 3 sẽ sớm hoàn thành góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể của quê hương; qua đó có thể giúp cho long mạch được khơi thông mang đến sự bình an, hạnh phúc cho tất cả con em làng Cao Lao Hạ ở quê nhà cũng như ở xa quê.
Xin chân thành cám ơn tấm lòng của các bác Lưu Hữu Túy, Lưu Quý Hà, Lưu Đức Dũng, Lưu Đức Bình, Trần Văn Huân, Lê Thị Duyên, Lê Chiêu Bình, Phan Văn Toàn và nhiều người khác đã góp tiền của, công sức cho việc khôi phục 3 giếng làng.
Các công trình vì quê hương còn nhiều lắm, rất cần những tấm lòng.
Bài viết sử dụng các thông tin trong cuốn địa chí làng Cao Lao Hạ của bác Lê Văn Sơn; cùng các thông tin và hình ảnh do các anh Nguyễn Chung Quý, Lưu Quý Hà cung cấp
